“Wij zijn allen spiegels en echokamers van elkaar”[1], schrijft u, beste Siri Hustvedt. Het is in het lichaam dat deze resonantie ontluikt en herkend wordt. Zowel in psychoanalyse als in kunst wekken kamers de droomwereld van het intieme op, de fantasie van ruimtes waar een verhouding tot zichzelf of met de andere een plaatst krijgt. Als echo op uw langzame, meditatieve, nooit voltooide analyse in ‘The Mysteries of the Rectangle’ van de ‘Vrouw met parelsnoer’ van Vermeer, komt in mij spontaan de ‘Brieflezende vrouw’ naar boven.

De bovenstaande titel verwijst naar de beroemde zinsnede die Freud gebruikte in een brief aan Marie Bonaparte (06/12/1936) waarin hij zichzelf karakteriseerde als ein ganz unmusikalischer Mensch, als iemand die totaal geen band heeft met de muziek. Op andere plaatsen, bijvoorbeeld in de aanhef tot de Mozes van Michelangelo (1914), probeert hij een verklaring te geven voor deze spontane aversie tegenover de muziek. Hij stelt namelijk bij zichzelf vast dat wanneer hij, bij het aanschouwen of beluisteren van kunstwerken, niet in staat is te begrijpen wat hem precies aangrijpt (ergreift) of emotioneert en waaromeen kunstwerk een affectieve werking op hem uitoefent, hij nauwelijks in staat is om ervan te genieten (ich bin fast genussunfähig).

De relaties tussen artistieke creaties met hun auteurs en de psychoanalyse, zijn al van bij het begin van Freuds werken ondergebracht bij de ”toegepaste psychoanalyse”. Momenteel is het gebruikelijk en toegelaten te zeggen dat deze uitdrukking betwistbaar was. Ze verwijst naar een evident toepassingsverband van een uitgebouwd en in zijn positie bevestigd wetenschappelijk weten op een domein dat daarbuiten staat. Als men echter naar de wijze kijkt waarop de psychoanalyse opgebouwd is, nl. volledig schatplichtig aan de ontdekking, zowel door de patiënten als door Freud, van een klinische methode gebaseerd op een bijzonder gebruik van de taal, van de uitwisseling van woorden en van de onbewuste werkelijkheid die daardoor in beweging wordt gezet, dan verdwijnt de pertinentie van een toepassingsvorm.

De tekst bestaat momenteel enkel in het Frans (zie Franse versie). Gevolgd met vragen door Patrick Vandermeersch en Luc Dethier tot François Ansermet.
Patrick Vandermeersch – Vraag aan François Ansermet
Ik dank professor Ansermet op de eerste plaats voor de wijze waarop hij de vraag stelt naar de verhouding tussen psychoanalyse en wetenschap. Doorgaans denk je namelijk meteen dat het moet gaan over het wetenschappelijk statuut van de psychoanalyse, vanuit de vooronderstelling dat wat niet wetenschappelijk is, ook niet kan werken.

Ik zie drie funderende momenten in de geschiedenis van de psychologie (Mengal, 2000) en deze drie tijden zijn, paradoxaal genoeg, drie momenten van grote vooruitgang in de biologie (Bazan, 2011).
Het eerste funderende ogenblik is het moment waarop het in de 16e eeuw plots nodig bleek om een betekenaar te creëren voor het domein van de menselijke ziel, met name psychologie, hoewel sinds mensenheugenis, en in het bijzonder sinds de Griekse oudheid, hierover werd nagedacht onder de noemer filosofie. De 16e eeuw in Europa is getekend door het barbaarse religieuze geweld van de Inquisitie. Naakte, open lichamen liggen op straat voor het rapen en het officieuze kerkelijke verbod op dissectie van lijken is door de feiten voorbijgestreefd.

Vanuit een volgehouden integratieve ingesteldheid heb ik mij altijd breed en multicultureel opgesteld. Ook ten aanzien van de psychoanalytische beweging. Qua diepte en qua breedte van hun gedachtegoed zijn Freud en Lacan voor mij de twee grootsten. Daarnaast vond ik vooral inspiratie bij zo uiteenlopende auteurs als Melanie Klein, Wilfred Bion, Donald Winnicott en Peter Fonagy. In mijn taalgebied is Paul Verhaeghe waarschijnlijk mijn belangrijkste theoretische leermeester. Hij combineert dan ook op oorspronkelijke wijze de eerste met de laatste in de rij. Terwijl de psychoanalyse inmiddels ongeveer honderdvijfentwintig jaar oud is, gaat deze vrijdagavondlezing over de nog jongvolwassen discipline van de neuropsychoanalyse.

Vanuit de School hebben wij aktief bijgedragen tot de oprichting van een Vlaamse Associatie van Psychoanalytisch Georiënteerde Verenigingen: de VAPGV. De Kring ( New Lacanian School) werd ook door ons gecontacteerd , maar wou hieraan niet participeren.Hieronder volgt de samenstelling van de VAPGV en de gemeenschappelijk gedragen punten die wij zoveel mogelijk proberen hard te maken.VAPGV Vlaamse Associatie van Psychoanalytisch Georiënteerde Verenigingen
De VAPGV is een Vlaamse feitelijke vereniging van vijf bestaande psychoanalytisch en psychodynamisch georiënteerde verenigingen met als doel de belangen van de psychoanalytisch georiënteerde psychotherapieën te vertegenwoordigen en te behartigen.
De VAPGV groepeert volgende 5 bestaande verenigingen (i.c. +/- 290 Nederlandstalige leden)...

Graag stellen we jullie het nieuwe boek voor van de Stichting Psychoanalyse en Cultuur, een neerslag van de studiedag in het Pand in Gent, in 2014, aangevuld met andere auteurs. Er zijn o.a. teksten van Michel Thys en Trees Traversier. De afbeelding op de omslag is van Alain Platel, van wie ook een boeiend interview in het boek opgenomen is.

Niet het woord en de taal staat op de voorgrond, maar het lichaam in al zijn aspecten: het lichaam in de cultuur, in de filosofie, in de kunst, in de psychoanalyse.

Vergeten wij de betekenis van woorden, door het stromen van de tijd verkalkt ? Of zijn het jeugdherinneringen die ons beletten te werken ? Een school, is dat een leerschool met duidelijk traject en goede meesters, of strenge “veeleisende” meesters, want de hoofdjes moeten goed gevuld ? Verschuiving van de betekenis van woorden wijst op andere verschuivingen.
Het Griekse woord Scholè betekent rusttijd en wortelt in het Indo-Europese ononderworpen. Scholè vloeit door veel talen en wordt school in het Engels en het Nederlands, Schule in het Duits, sicoll of sukall in het Waals, escola in het Provençaals, en suola in het Italiaans…En al deze verschillende vertakkingen monden uit in het in tegenstroom afgedamde “schools”. Zou dat ononderworpen dan zo lastig of gevaarlijk zijn ?

.